Hoogtepunten en uitdagingen voor de bevolkingsonderzoeken naar kanker

De nieuwe cijfers van de landelijke monitors over de bevolkingsonderzoeken laten zien dat we met de drie bevolkingsonderzoeken in 2023 bij ruim 27.000 inwoners van Nederland kanker of een voorstadium daarvan hebben ontdekt. Daarmee droeg Bevolkingsonderzoek Nederland ook in 2023 weer effectief bij aan de vroege opsporing van kanker. In totaal nodigden we vorig jaar meer dan vier miljoen mensen uit om deel te nemen aan de bevolkingsonderzoeken naar kanker. Het zijn mooie cijfers maar tegelijkertijd blijven er voldoende uitdagingen over.

Met het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker hebben we in de deelnamecijfers weer de weg omhoog gevonden. Er deden meer vrouwen in 2023 mee aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker dan in 2022. Het is voor het eerst sinds 2018 dat er een einde komt aan de deelname daling voor dat bevolkingsonderzoek. Dit goede nieuws stimuleert ons om hard te blijven werken aan het verbeteren van de toegankelijkheid van de bevolkingsonderzoeken.

Deelname aan bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker stijgt

Voor het eerst sinds lange tijd stijgt de deelname aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. We zien een stijging van 3,7% ten opzichte van 2022 (van 46% naar 49,7%). Dit komt onder meer door de introductie van de vernieuwde zelftest die automatisch wordt meegestuurd bij de uitnodiging voor de 30-jarigen. Daarnaast zijn we samen met het RIVM een succesvol online platform gestart gericht op de jongste doelgroep van het bevolkingsonderzoek, www.BMHK.nl. Ook de campagne die in samenwerking met het KWF en RIVM is gelanceerd, gekoppeld aan dit platform heeft veel (jonge) vrouwen bereikt. De noodzaak van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker werd ook in 2023 weer duidelijk. Bij 2.751 van de 352.778 personen die deelnamen, werd na een directe verwijzing baarmoederhalskanker of een voorstadium hiervan gevonden. Door afwijkingen vroeg op te sporen kan het ontstaan van baarmoederhalskanker worden voorkomen of is er vaak sprake van een minder zware behandeling. Bekijk de volledige monitor van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker.

Deelname bevolkingsonderzoek borstkanker blijft nagenoeg gelijk

De deelname aan het bevolkingsonderzoek borstkanker laat een lichte daling zien van 0,4% ten opzichte van 2022. In totaal werden in 2023, 1.198.866 personen uitgenodigd om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek borstkanker. Dat zijn meer uitnodigingen dan 2022. Daarvan heeft 70,3% deelgenomen aan het onderzoek. Bij 6.315 deelnemers werd een voorstadium van- of borstkanker gedetecteerd. Sinds de start van het bevolkingsonderzoek borstkanker in 1990 is een significante daling in de borstkankersterfte zichtbaar. In 1989 stierven er nog 130,46 mensen per 100.000 personen aan borstkanker. In 2022 waren dat er 75,17. Bekijk de volledige monitor van het bevolkingsonderzoek borstkanker.

Deelname bevolkingsonderzoek darmkanker nagenoeg gelijk gebleven

Positief is dat de deelname aan het bevolkingsonderzoek darmkanker slechts een kleine daling laat zien. Er is sprake van een kleine daling. In 2022 deed 68% mee aan het bevolkingsonderzoek darmkanker, in 2023 was dat 67,2%. Van de 1.484.959 personen die deelnamen aan het bevolkingsonderzoek darmkanker werd er bij 18.053 darmkanker of een voorstadium daarvan geconstateerd. Door de bijdrage van het bevolkingsonderzoek darmkanker aan vroege opsporing, in combinatie met betere behandeltechnieken, zien we een behoorlijke daling van het aantal sterfgevallen aan darmkanker in de afgelopen jaren. Zo stierven er 97,09 mensen per 100.000 personen aan darmkanker in 2013. In 2022 waren dat er 70,73 per 100.000. Dit is een relatieve daling van 27,2%. Het bevolkingsonderzoek darmkanker ging in 2014 van start. Bekijk de volledige monitor van het bevolkingsonderzoek darmkanker.

Bestuurder Elza den Hertog reageert

“Over het algemeen zijn we tevreden over de ontwikkelingen die we zien over 2023. Dat we bij ruim 27.000 mensen kanker of een voorstadium daarvan hebben ontdekt geeft aan dat de drie bevolkingsonderzoeken naar kanker effectief zijn en dat we echt een significante bijdrage leveren aan de preventie van kanker en het verminderen van sterfte aan kanker. Een stijging van deelname is al lang niet meer voorgekomen. Bij het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker zijn we dus zeker op de goede weg maar we zijn er nog niet,” zegt Elza den Hertog, bestuurder van Bevolkingsonderzoek Nederland.

“Voor het bevolkingsonderzoek darmkanker zijn we momenteel druk bezig om de keten te vernieuwen en te verbeteren. In 2026 moet dit traject zijn afgerond. Verbeteringen op het terrein van de uitvoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker moeten ervoor gaan zorgen dat we het aantal uitnodigingen nog beter kunnen afstemmen op de beschikbare capaciteit in de regio’s van de bij ons aangesloten coloscopiecentra. We willen de wachttijd tussen uitslag en eventuele coloscopie in bepaalde regio’s verkorten. We zijn momenteel wel tevreden over het landelijke gemiddelde van die wachttijden,” vervolgt Elza den Hertog.

“Verder zijn we bij het bevolkingsonderzoek borstkanker bezig om onze capaciteit effectiever in te zetten en daardoor de periode tussen twee uitnodigingen verder te verkleinen. De beleving van de cliënt is voor ons heel belangrijk. Door die informatie te gebruiken kunnen we beter inspelen op de behoefte van onze cliënten. En daarmee de cliëntbenadering en onze werkprocessen binnen het bevolkingsonderzoek borstkanker verbeteren. Voor alle bevolkingsonderzoeken geldt dat we ons blijven inspannen voor meer eigen regie van de cliënt. Ook daarmee willen we de toegankelijkheid van de bevolkingsonderzoeken verbeteren. Het toegankelijker maken van bevolkingsonderzoeken is sowieso een van onze doelstellingen waar we met z’n allen elke dag keihard aan werken,” aldus Elza den Hertog.

Verbeteren toegankelijkheid blijft belangrijk doel

De bevolkingsonderzoeken zijn effectief, nuttig en noodzakelijk. De programma’s zoals wij die uitvoeren blijven een krachtig instrument in de vroege detectie van borst- darm- en baarmoederhalskanker, wat de kans op succesvolle en minder intensieve behandelingen vergroot. Ondanks de uitdagingen die er voor alle drie de bevolkingsonderzoek nog voor ons liggen, toont de monitor van 2023 aan dat onze inspanningen om de toegankelijkheid te verbeteren en drempels voor deelname te verlagen zijn vruchten beginnen af te werpen. Ook bereiken we steeds meer specifieke doelgroepen met onze informatiematerialen en communicatiemiddelen. Op weg naar een gezondere toekomst!